Lokale partijen hebben in de meeste Drentse en Groningse gemeenten waar wordt gestemd een sterke machtsbasis. Het zijn blijvertjes geworden.
Bij de revolutie van Pim Fortuyn in 2002 nam de kiezer definitief afscheid van de traditionele ideologische verdeling van links en rechts. Het speelde lokale onvredepartijen in de kaart. Een aanzienlijk aantal wist zich te wortelen. Hun aanwezigheid in coalities is vanzelfsprekend geworden.
Op dit moment hebben de lokalo’s in acht van de twaalf Drentse gemeenten een wethouder. In Borger/Odoorn en De Wolden zelfs twee. Van de 298 raadszetels die in Drenthe te verdelen zijn, worden 100 bekleed door lokale partijen.
In Groningen is dat het geval bij 44 van de 135 zetels in de zeven gemeenten, die deze keer aan de verkiezingen meedoen. Zes daarvan hebben een wethouder van een lokale partij.
Nieuwkomer
Grote en zeer opvallende winnaar bij de raadsverkiezingen in 2014 was nieuwkomer Belangen Buitengebied Coevorden 2014 (BBC2014). ,,Het verhaal begon met het zwembad in Aalden dat met sluiting werd bedreigd’’, vertelt Jan Zwiers, wethouder en oud-manager bij woningcorporatie Lefier.
,,We waren verontwaardigd. Met vier mensen hebben we binnen enkele maanden een partij opgericht, een verkiezingsprogramma geschreven en een kandidatenlijst gemaakt.’’
BBC2014 pleitte voor een andere filosofie en manier van besturen. ,,Bestuurders en ambtenaren moesten meer de straat op. Geen plannen maken en besluiten nemen achter het bureau, maar samen met inwoners. Dat duurt wat langer, maar je voorkomt dat je beleidsplannen achteraf moet verkopen.’’
Kracht in de samenleving
Volgens Zwiers onderschatten traditionele partijen hun inwoners. ,,Wij hebben gezien dat er genoeg kracht in de samenleving zit. Er zijn in onze gemeente maar liefst 160 initiatieven. Voor actieve dorpen hebben we een stimuleringsfonds en dorpsbudgetten. Geen cofinanciering en amper regels. We geven het geld en laten het los. Wat je ziet is dat het geld goed wordt besteed.’’
Zwiers stelt dat de kwaliteit en de inzet van lokale dorpsbesturen toeneemt. ,,Dat komt omdat ze zich uitgedaagd voelen en zien dat hun invloed groter wordt. Zij kunnen eigenaar van het project worden en niet de gemeente die faciliteert. Op dat principe bouwen we verder.’’
Haagse connecties
Bram Schmaal, fractievoorzitter van Groninger Belang, een samenwerking van lokale partijen in de provincie Groningen, vindt niet dat de traditionele partijen in het voordeel zijn vanwege hun Haagse connecties.
,,Natuurlijk kunnen ze voor de gemeente lobbyen. Maar er zit ook een enorme keerzijde aan. Zodra het Rijk een ander beleid voert, krijgen collega’s van landelijke partijen bericht van hogerhand en ontstaat er een andere stemming. Daar hebben wij geen last van.’’
Jan Zwiers: ,,We hebben hier bussen vol politici uit Den Haag en Brussel gehad. Je hebt er weinig voordeel van. Als je wat wil of nodig hebt, duurt het een eeuwigheid.’’
Schmaal was in de periode 2002-2013 raadslid voor Gemeentebelangen Veendam. ,,De partij bestond al langer, maar Pim Fortuyn was een doorbraak. We gingen als een speer van één naar zeven zetels. Wat geen gevestigde orde was, kreeg een kans.’’
Zélf gevestigde orde
Inmiddels behoort Gemeentebelangen Veendam, waar Schmaals tweelingbroer Henk Jan al ruim 12 jaar wethouder is, zelf tot de gevestigde orde. In 2014 was Gemeentebelangen weer de grootste partij en koos het voor een brede coalitie van GB, VVD, D66, CDA en ChristenUnie.
Schmaal: ,,Onze achterban is heel breed. Van links tot rechts.’’ Net als de meeste lokale verkiezingsprogramma’s, heeft GB Veendam ook een sociaal profiel met een focus op veiligheid, ook in het verkeer.
Uit een peiling van I&O Research blijkt dat twee derde van de kiezers onzeker is over de stemkeuze. Eén op de drie stemt waarschijnlijk lokaal. In de laatste peiling komen ze uit op 34 procent. In 2014 stemde 28 procent op een lokale partij.